Решенија од Вежбанка по природни науки за 5 одделение

Тука можете да најдете пример на одговори на прашањата и активностите од Вежбанката по Природни науки за 5 одделение (2023).

ВАЖНО! На одредени места се дадени само предлози на можни  одговори и одговорите на учениците можат да се разликуваат.

ТЕМА 1: ПРИРОДНО-ГЕОГРАФСКИ КАРАКТЕРИСТИКИ НА КОНТИНЕНТИТЕ

ГЕОГРАФСКА ПОЛОЖБА, ГРАНИЦИ И ГОЛЕМИНА НА КОНТИНЕНТИТЕ

1. 
2. 

3. Екватор, 0°, северна, јужна, 
   замислени, Северниот, Јужниот Пол, Гринички меридијан, источна,  западна,
   Европа, Антарктик, Северна Америка, Азија.

4. А − в) Азија

   Б − а) Австралија со Океанија

   В − а) Европа, Африка и Антарктик

   Г − б) Јужна полутопка

   Д − а) Северна полутопка

   Ѓ − г) Западна полутопка

   Е − а) Да

ФОРМИРАЊЕ НА РЕЛЈЕФОТ ПОД ДЕЈСТВО НА ВНАТРЕШНИ СИЛИ

1. А) Надворешен изглед на Земјата се нарекува релјеф.
   Б) Цврстата карпеста обвивка на површината на Земјата се нарекува литосфера.
   В) Литосферата е составена од повеќе плочи што имаат различна големина и форма.
   Г) Издигнатите релјефни форми се нарекуваат планини, а спуштените се котлини.

2. ДА, НЕ, ДА, НЕ

ВУЛКАНИ И ЗЕМЈОТРЕСИ

1. 
2. 

3. А) епицентар    

   Б) цунами

   В) земјотрес    

ФОРМИРАЊЕ НА РЕЛЈЕФОТ ПОД ДЕЈСТВО НА НАДВОРЕШНИ СИЛИ

1. сончевата топлина, водата, ветерот

   ерозија

   акумулација

2. А) – вода

   Б) – ветер

   В) – Сончева топлина

3. А) Сите надворешни сили вршат распукување, дробење и ситнење на карпите. Овој процес на разорување на карпите се нарекува ерозија. Со помош на водата и ветерот раздробениот карпест материјал се пренесува од едно место на друго, па се врши негово напластување. Процесот на напластување на разорениот карпест материјал е познат како акумулација.

   Б) Ерозијата предизвикува разорување на карпите.

   В) Акумулација, односно напластување на карпите.

ТИПОВИ РЕЛЈЕФ

1. А) – Морски релјеф

   Б) – Пустински релјеф

   В) – Вулкански релјеф

   Г) − Речен релјеф

2. НЕ, ДА, НЕ, ДА    

3. А) – б) Европа

   Б) – а) На високи планини

   В) – в) Карстен релјеф

КАРПИ

1. 

2. А) Тие меѓу себе се разликуваат според настанувањето, староста, хемискиот состав, физичките особини, начинот на настанување и сл.

    Б) Изменетите карпи настануваат со преобразба на веќе формираните вулкански или напластени карпи.

   В) Високите температури и големите притисоци што владеат во внатрешните слоеви на Земјата ги променуваат физичките и хемиските својства на порано настанатите карпи и создаваат нов вид карпа.

3. карпи, вулкански, напластени, изменети

   лавата, ерозија, напластуваат, напластени, изменети

СОСТАВ И ПОДЕЛБА НА АТМОСФЕРАТА

1. А) Атмосферата е изградена од смеса од гасови. Атмосферата е поделена на неколку обвивки: тропосфера, стратосфера, јоносфера и егзосфера.

   Б) Атмосферата ја штити нашата планета од претерано загревање и ладење. Без неа не би имало живот на Земјата.

   В) Во тропосферата воздухот е најгуст и во неа се одвива кружното движење на водата, се формираат облаци и различни врнежи, дува ветер, летаат птици и сл.

2. АТМОСФЕРА, АЗОТ, ТРОПОСФЕРА, ОЗОН, КИСЛОРОД, СТРАТОСФЕРА
   

МЕТЕОРОЛОШКИ ЕЛЕМЕНТИ

1. психрометар, термометар, барометар

2. температура на воздух, влажност на воздух, воздушен притисок.

3. ДА, ДА , НЕ, НЕ, ДА    

4. А) Човековите активности на површината на Земјата (индустрија, сообраќај, ширење на градови) и прекумерната употреба на фосилните горива (јаглен, нафта, земен гас) предизвикуваат зголемување на температурата на воздухот во тропосферата, особено во близина на Земјата. Ваквата појава е наречена глобално затоплување.

   Б) Глобалното затоплување предизвикува природни катастрофи како шумски пожари, топење на глечерите, зголемување на морското ниво, поплави, односно негативни ефекти врз животната средина.

МЕТЕОРОЛОШКИ ПОЈАВИ

1. А) – б) Метеоролошки појави

   Б) – а) Врнежи

   В) – б) Не, се поставува на отворен простор

   Г) – а) Да

2. 

КЛИМАТСКИ ФАКТОРИ И ТОПЛИНСКИ ПОЈАСИ

1. А) – Релјеф

   Б) – Екватор

   В) – Надморска височина

2. 

3. А) – б) Јужен студен појас

   Б) – а) Жежок појас            

   В) – в) Северен умерен појас

ВЛИЈАНИЕТО НА КЛИМАТА ВРЗ ГЕОГРАФСКАТА РАСПРОСТРАНЕТОСТ НА РАСТИТЕЛНИОТ И ЖИВОТИНСКИОТ СВЕТ

1. Област: Пустина
   Одлики: Пустините се предели каде што ретко се јавуваат врнежи. Дење, температурите се многу високи, а ноќе ­ се многу ниски.  Во пустините има скуден растителен и животински свет.

   Област: Екваторска дождовна шума
   Одлики: Овие предели се застапени со густи и непроодни шуми. Во нив има најмногу растенија и животни на планетата Земја. Во текот на целата година има високи температури на воздухот и многу врнежи. Затоа климата е топла и влажна. 

   Област: Тундра
   Одлики: Најголем дел од годината, површината на земјата е замрзната, а за време на повисоките температури мразот се топи и се создаваат мочуришта во кои растат мовови, лишаи, поларни брези и поларни врби. Поради ниските температури на воздухот и малото количество врнежи растителниот свет е скуден.

2. 

СВЕТСКО МОРЕ И ДВИЖЕЊА НА МОРСКАТА ВОДА

1. 
2. 4 3 2 1 5
3. Средоземно Море, Црвено Море, Јадранско Море, Мртво Море, Црно Море….

4. А) Сите океани и мориња на Земјата се поврзани меѓу себе и го сочинуваат Светското море.

   Б) Море претставува помала водна површина од океаните.

   В) За време на прилив нивото на водата се подигнува, а за време на одлив морското ниво се спушта.

5. 
6. ДА, НЕ, ДА, ДА, НЕ

ПОДЗЕМНИ ВОДИ И ИЗВОРИ

1. 

2. ИЗВОР − Извор претставува местото каде што подземната вода излегува на површината на Земјата.

   ПОДЗЕМНА ВОДА − Подземна вода се нарекува насобраната вода над непропусливите слоеви под земјата.

3. процедуваат, непропустливи, подземна вода, извор.

РЕКИ И ЕЗЕРА

1. А) езерски басен    

   Б) Титикака    

   В) Нил

2. 
3. 

ТЕМА 2: ЖИВОТЕН ЦИКЛУС НА ЦВЕТНИТЕ РАСТЕНИЈА

ЗОШТО РАСТЕНИЈАТА ИМААТ ЦВЕТОВИ?

1. А) цвет

   Б) семе

   В) плод

2. Т

   Н − Семињата израснуваат во нови растенија.

3. цветови, семе, размножува
4. Цветовите треба да се опрашат и да се оплодат за да во нивната внатрешност се формира семе. Понатаму, семето треба да се расее на поволно место и во поволни услови, за да може да изрти и од него да порасне ново растение.

ДЕЛОВИТЕ НА ЦВЕТОТ И НИВНАТА УЛОГА

1. А) прашник

   Б) чашкини ливчиња

   В) толчник (плодник)

   Г) венечни ливчиња

2. Н − Кај некои растенија многуте ситни цветови се собрани заедно во соцветија.

   Н − Во плодникот на цветот се создава јајце-клетка.

   Н − Устенце е дел од цветот што го прифаќа поленот при опрашувањето.

3. женски, столпче, толчникот, прашник, прашнички конец, прашничка кеса

4. Натрапникот е стебло

   Затоа што сите останати се делови што го градат цветот.

ОПРАШУВАЊЕ НА РАСТЕНИЈАТА

1. А) нектар

   Б) толчникот (плодникот)

   В) прашникот

2. Н − Инсектите го носат поленот до устенцето на истиот или на друг цвет од ист вид растение.

   Н − Најпознатото опрашување на растенијата е со помош на пчели.

   Т

3. ветер, венечни, полен, инсекти

4. Пчели, пеперутки, молци, бумбари, оси, мравки, бубачки, птици

5. Ако поленот од еден цвет падне на устенцето од истиот тој цвет, тогаш станува збор за самоопрашување. Доколку, пак, поленот од еден цвет стигне до устенцето на друг цвет (но од ист вид), тогаш опрашувањето е вкрстено.

ОПЛОДУВАЊЕ КАЈ РАСТЕНИЈАТА

1. А) семенов зачеток

   Б) поленова цевка

   В) јајце-клетка

2. машки, оплодување, венечните ливчиња, прашниците, плод, семе ист

3. 

СЕМИЊА И ПЛОДОВИ

1. А) ембрион

   Б) плодникот

   В) семето

2. јајце-клетка­­­­­­­­­­­­­­, никулец (ембрион)­­­­­­­­­­­­­­, семени ливчиња (котиледони), семена обвивка
3. 

РАСПРОСТРАНУВАЊЕ НА СЕМИЊАТА

1. Т

   Н − Семињата што се расејуваат со помош на вода имаат сунгереста обвивка што им помага во пловењето.

   Т

2. Некои животни се хранат со разнобојни, сочни плодови. Семињата поминуваат низ телото на животното и се распространуваат преку неговиот измет. Семето може да биде однесено далеку од местото каде што животното го изело плодот.

    Некои семиња имаат трнчиња и куки. Тие се закачуваат за крзното на животните или облеката на луѓето. Семињата можат да се разнесат многу далеку пред да паднат или животното да ги тргне од себе.

    Глувците, мравките и вервериците ги носат семињата подалеку од родителското растение и ги закопуваат за да ги јадат подоцна. Ако животното не ги изеде семињата, тие ќе изртат во почвата.

3. 

КАКО РАСТАТ СЕМИЊАТА?

1. б) Вода, г) Топлина, д) Кислород
2. жив, ’рти. ембрионот (новото растение), збрчкува
3. 2 1 5 3 4 6

ЖИВОТЕН ЦИКЛУС НА РАСТЕНИЈАТА

1. ’ртење, животен циклус,  семе,  цветови,  плодови, расејуваат
2. Кај едногодишните растенија, растението по расејување на семето умира, додека кај повеќегодишните растенија, растението мирува до следната сезона кога повторно формира цвет и го продолжува животниот циклус.
3. 

ТЕМА 3: ЖИВИТЕ ОРГАНИЗМИ И ЖИВОТНАТА СРЕДИНА

ЖИВОТНА СРЕДИНА

1. Животна средина: бара
   Во неа живеат: трска, риби, комарци, водни растенија, жаби, змии

   Животна средина: пустина
   Во неа живеат: палми, кактуси, камили, пустински лисици, змии, скорпии, бубачки

   Животна средина: океан
   Во неа живеат: риби, делфини, ајкули, морски треви  

   Животна средина: шума
   Во неа живеат: даб, бор, ела, елен, лисица, волк, еж

ВИДОВИ НА ЖИВОТНИ СРЕДИНИ И НА ЖИВЕАЛИШТА

ПРИСПОСОБУВАЊЕ НА ЖИВИТЕ ОРГАНИЗМИ КОН УСЛОВИТЕ ВО СРЕДИНАТА

1. БУВ – камуфлажа

   ПЧЕЛА – симбиоза

   ЖИРАФА – адаптација на градба на тело

   МЕЧКА – хибернација

   ПТИЦИ – миграција

   ПТИЦА СО РАК – предаторство

   КАМИЛА – адаптација на градба на тело

   ЛЕОПАРДИ − конкуренција

ВЛИЈАНИЕ НА ЛУЃЕТО НА ЖИВОТНАТА СРЕДИНА

1. прекумерно ловење риба

   уништување на шумите

   градење хидроцентрали

   користење пестициди и хемиски ѓубрива

ГРИЖА НА ЧОВЕКОТ ЗА ЖИВОТНАТА СРЕДИНА

1. (одговорите се разликуваат од ученик до ученик)
2. (одговорите се разликуваат од ученик до ученик)

ВЛИЈАНИЕТО НА ЗАГАДУВАЊЕТО ВРЗ ЧОВЕКОТ, ЖИВОТНИТЕ И РАСТЕНИЈАТА

На ова прашање се очекува есејски одговор од ученикот/ученичката со што би се проценило неговото/нејзиното разбирање за конкретната наставна содржина.

ВРСКИ НА ЖИВИТЕ ОРГАНИЗМИ И ЖИВОТНАТА СРЕДИНА

1. Екологијата ги проучува заемните односи на живите организми и нивната животна средина.
2. Животните го користат кислородот од животната средина за да дишат, а во неа ослободуваат јаглерод диоксид.
   Растенијата ја користат водата од почвата и јаглерод диоксидот од воздухот за да си направат храна сами.
   Животните наоѓаат живеалиште во животната средина.
3. Синџирот на исхрана ги претставува односите на исхрана помеѓу живите организми во некое живеалиште.

4. А) растение ® зајак ® лисица

   Б) растение ® скакулец ® птица ® лисица

   В) растение ® скакулец ® жаба ® змија ® мршојадец

ТЕМА 4: СМЕСИ

СОСТАВ НА СМЕСИТЕ

1. материјата, маса, волумен, две, различни супстанци,  идентитетот, компоненти на смеса, променлив, променливи
2. 

3. А) сол и вода.

   Б) оцетна киселина и вода.

4. а)  и  в)

ВИДОВИ СМЕСИ

1. хомогени, хетерогени, не можат, еднакви, хетерогени, можат, гранични површини
2. 
3. б)   и  г)

РАСТВОРИ И РАСТВОРУВАЊЕ

1. На сликата под б).
2. 
3. 

4. А) Смесите А и В, затоа што по мешањето, течностите изгледаат како и на почетокот, односно цврстите супстанци веќе не можат да се забележат во садовите.

   Б) Смесата Б, затоа што цврстата супстанца по мешањето уште се забележува како талог на дното од садот.

5. хомогени, раствор, раствор, растворена супстанца,  растворувач, раствор, хомогена

   не се, нерастворливо, растворлив

   точно определено, зголемува, заситен раствор

6. При растворањето на цврстата супстанца, градивни честички се распределуваат помеѓу честичките од растворувачот.

7. А)  Да, затоа што се добива хомогена смеса, односно растворената супстанца не може да се види во садот.

   Б) Со додавање на уште од обоената супстанца сè додека растворената супстанца веќе не се раствора, односно не исчезнува во течноста, туку останува на дното како талог.

   В) Со загревање на заситениот раствор. Доколку заситениот раствор со талог на дното од чашата го загрева и го меша, талогот ќе се раствори.

   Г) Со ладење на заситениот раствор. Кога со ладење ќе почне да се издвојува вишокот од растворената супстанца (во вид на кристали) во садот, тогаш добил презаситен раствор.

ФАКТОРИ ШТО ВЛИЈААТ ВРЗ РАСТВОРУВАЊЕТО НА ЦВРСТИТЕ СУПСТАНЦИ

1. Употреби потопла вода за растворање.

   Мешај ја водата.

   Искрши ги грутките сол на поситни парчиња.

2. ДА, НЕ, НЕ, ДА, НЕ, ДА, ДА      
3. а)

ОДДЕЛУВАЊЕ НА КОМПОНЕНТИ ОД СМЕСА

1. НЕ, ДА, НЕ, НЕ, ДА, ДА, НЕ, НЕ

2. А) – б) нерастворливи

   Б) – а) растворливи

   В) – в) течност од цврста исталожена супстанца

   Г) – б) растворање во вода – филтрација – испарување

3. А)

   Прв начин: Со филтрирање – во инка во која е ставена филтерна хартија се сипува смесата и притоа песокот останува во филтерната хартија, а водата се собира во лабораториска чаша.

   Втор начин: Со декантација – смесата се остава за песокот што е нерастворлив во вода да се исталожи на дното, па течноста внимателно се одлева во друг сад, а на дното ќе остане исталожениот песок.

   Б) Со магнетна сепарација – затоа што спојувалките се направени од железо и имаат магнетни својства само тие ќе бидат привлечени од магнетот и на тој начин лесно ќе се одвојат.

   В) Со испарување – ќе се загрева смесата до појава на првите кристали, а потоа ќе се остави полека да испари за да се формираат убави и големи кристали.

   Г) Прво, смесата ќе се филтрира. На филтерот ќе останат железните клинчиња и песокот, а низ филтерот ќе помине растворената сол и водата. Клинчињата можат да се одделат од песокот со магнет. Филтратот од сол и вода се испарува (на собна температура или со загревање), при што водата ќе испари, а во садот ќе остане само солта.

4. 5 1 2 4 3

5. А) Сито.

   Б) Чаша и стапче (за декантација) или чаша, инка, филтер (за филтрација).

   В) Магнет.

ТЕМА 5: СВЕТЛИНА И СЕНКИ

СВЕТЛИНА

1. 

2. Примарни извори на светлина: тела што создаваат светлина − Сонце, електрична светилка, свеќа.

   Секундарни извори на светлина: тела што рефлектираат светлина – Месечина, Земја, огледало.

3. извори на светлина, Сонцето, природни и вештачки

   примарни и секундарни

   светлински зрак, светлински сноп, праволиниски

4. в)        

БОИТЕ НА ВИНОЖИТОТО

1. 

2. црвена, портокалова, жолта, зелена, сина, индиго-сина и виолетова,

   божилак,  ѕуница, дисперзија (разложување)

   призма, виолетовата, црвената

3. А) – в) виножито

   Б) – а) Црвена и виолетова

   В) – б) Се добива светлина разложена на бои од спектарот

   Г) – б) Спектар на белата светлина

   Д) – а) Точно                          

РЕФЛЕКТИРАЊЕ НА СВЕТЛИНАТА

1. рефлектираат, апсорбираат, површината

   се одбива (рефлектира), огледала

   одбиени, бела, црна

2. А)  Затоа што хартијата има многу ситни нерамнини и дејствува како дифузен рефлектор. Целата светлина што паднала на неа (од лицето на Илина или од моливот) се расфрла во сите правци и само дел завршува во окото. Затоа не проектира јасна слика од моливот и од лицето на Илина на хартијата.

   Б)  Поради дифузно одбивање на светлината од ситните прашинки.

   В)  Видливоста ќе биде многу послаба.

3. Затоа што честичките во атмосферата ги апсорбираат повеќето бои од спектарот на белата светлина, а ја одбиваат сината светлина. Само таа боја стига до нашите очи и затоа небото го гледаме сино.

ПРОМЕНА НА ПРАВЕЦОТ И НАСОКАТА НА ПРОСТИРАЊЕ НА СВЕТЛИНАТА

1. 

2. А) – г) Упадниот агол е ист по големина со аголот на рефлексија

   Б) – а) се одбиваат и по одбивањето остануваат паралелни

   В) – б) упадниот зрак со нормалата

   Г) – г) 40ᵒ

ОГЛЕДАЛО И ПЕРИСКОП И НИВНА ПРИМЕНА

1. А)  Секоја рамна и добро полирана површина што ги одбива најголемиот дел од упадните зраци на светлината се нарекува рамно огледало. Рамните огледала имаат многу добро измазнета стаклена површина што од едната страна е покриена со тенок слој метал.

   Б)  Перископ. Перископот функционира со помош на рамни огледала за да може да се гледа над и зад површини.

2. А) – в) одбива.

   Б) – в) Ликот е ист по големина со предметот.

   В) – б) нереални и исправени.

   Г) – в) 1 m

3. 
4. 
5. 
6. Фризери, шминкери, шофери, стоматолози, фотографи, во микроскопи.
7. 

СЕНКИ

1. праволиниски, правци, непроѕирна, сенка
2. 

ПРОЅИРНИ И НЕПРОЅИРНИ МАТЕРИЈАЛИ

1. Непроѕирни,  темни, Проѕирните, не формираат,  Делумно проѕирните,  посветли,  боја
2. 
3. 2 3 1 4

ГОЛЕМИНА НА СЕНКИТЕ

1. светлинскиот извор, осветлениот, положба, оддалеченост
2.  А) Б)
   
   В) 
3. Поголема сенка ќе направи кутијата под б).